1. SES TÜREMESİ:
• KELİMENİN BAŞINDA : h - ayva, i - limon, v - urmak...
KELİMENİN ORTASINDA : baş - ı - m, t - i - ren, fik - i - r, bir - i - cik...
KELİMENİN SONUNDA: giderken - e
2. ÜNSÜZ DÜŞMESİ:
• BAZEN SESLERİN BİRLEŞMESİ SIRASINDA BİR ÜNSÜZÜN DÜŞTÜĞÜ GÖRÜLÜR: büyü - k - cek, küçü - k - cük, ufa - k - cık...
3. ORTA HECE ÜNLÜSÜNÜN DÜŞMESİ:
• ORTA HECELER VURGUSUZ OLDUĞU İÇİN BAZEN ÜNLÜSÜ DÜŞEBİLİR:
Oğul + u / oğulu / oğlu, ömür + ü / ömürü / ömrü...
4. HECE DÜŞMESİ: BENZER SESLER TAŞIYAN ART ARDA HECELERDEN BİRİNİN DÜŞMESİDİR:
• başlayayım / başlayım, yorgun durur / yorgundur,
bu durur / budur, pekiyi / peki, söyleyeyim / söyleyim...
5. ORTA HECE ÜNLÜSÜNÜN DEĞİŞMESİ:
• ORTA HECEDEKİ VURGUSUZ ÜNLÜ BAZEN DEĞİŞİR: başlayor / başlıyor, yaşayan / yaşıyan...
6. ÜNLÜ BİRLEŞMESİ: YAN YANA GELEN İKİ ÜNLÜ BAZEN BİRLEŞİRLER:
• ne oldu / noldu, kahve altı / kahvaltı, ne için / niçin, sütlü aş /sütlaş (=sütlaç)...
7. YER DEĞİŞTİRME:YAN YANA GELEN İKİ SESİN YERLERİNİ DEĞİŞTİRMESİDİR:
• Toprak / torpak, kibrit / kirbit, yalnız / yanlız, yanlış / yalnış...
8. İKİ ÜNLÜNÜN YAN YANA GELMESİ: BAZEN ARADAKİ ÜNSÜZ DÜŞÜNCE İKİ ÜNLÜ YAN YANA GELİR: kağan / kaan, soğuk / souk...
YABANCI ASILLI KELİMELERDE GÖRÜLÜR: saat, faaliyet...
9. ÜNSÜZ İKİZLEŞMESİ: DAHA ÇOK AĞIZLARDA GÖRÜLEN BİR HADİSEDİR:
• sakız / sakkız, yedi / yeddi, dokuz / dokkuz, gelemedim / gelemmedim...
10. BENZEŞME: BİR ARAYA GELEN SESLERDEN BİRİNİN DİĞERİNİ KENDİSİNE BENZETMESİDİR. BU SESLER BİRBİRİNE YAKIN VEYA BİRBİRİNDEN UZAK OLABİLİRLER.
A. Sertlik- yumuşaklık bakımından:
tarafdar / taraftar, isbat / ispat...
B. Teşekkül noktası bakımından:
anbar/ambar, Çarşanba / çarşamba.
C. Temas derecesi bakımından: İki sesin açıklık kapalılık, genişlik darlık bakımından çıkış yollarını birbirlerine benzetmesidir: ayaga / ayağa, çiçege / çiçeğe...
D. Genizleşme bakımından: Bir geniz sesinin bir ağız sesini geniz sesine çevirmesi hadisesidir:
ben / men, binmek / minmek...
E. Düzlük yuvarlaklık bakımından: Düz veya yuvarlak bir ünlünün diğerini kendisine benzetmesidir:
çünki / çünkü, karşu / karşı, açuk / açık, o bir / öbür...
11. AYKIRILAŞMA:
Birbirine benzeyen veya aynı olan iki sesten birinin başkalaşmasıdır:
attar / aktar, muşamma / muşamba, aşçı / ahçı...
12. YUVARLAKLAŞMA:
Yuvarlak ünlülerle dudak ünsüzlerinin birbirini çekmesidir:
koğmak / kovmak, kılağuz / kılavuz, demir / demür, tavşan / dovşan, nevbet / növbet / nöbet...